Dysautonomie: ontregeling van het autonoom zenuwstelsel
Het autonoom zenuwstelsel regelt onbewuste lichaamsfuncties zoals hartslag, bloeddruk, spijsvertering en ademhaling. Bij LC-patiënten is het autonoom zenuwstelsel vaak uit balans. Het ‘activerende’ deel van het autonoom zenuwstelsel (de ‘sympathicus’) lijkt vooral te worden geactiveerd terwijl het ‘rust en herstel bevorderende’ deel (de ‘parasympathicus’) onderdrukt lijkt.
Ongeveer één op de drie patiënten met ernstige LC heeft een vorm van Cardiovasculaire Autonome Disfunctie (CVAD). Dit leidt tot klachten in het hele lichaam en in kleinere bloedvaten (Federowski, 2024):
POTS (Posturaal Orthostatisch Tachycardie Syndroom): Hartslag stijgt abnormaal sterk (> dertig slagen per minuut) als iemand gaat staan of zelfs zitten vanuit liggende houding. Ook kunnen er houdingsafhankelijke verkleuringen van de huid optreden.
‘Inappropriate Sinus Tachycardie’ (IST): Onverklaarbaar snelle hartslag in rust.
Orthostatische hypotensie (OH): Bloeddruk daalt te veel bij opstaan, waardoor duizeligheid optreedt.
Postprandiale hypotensie: Bloeddruk daalt na het eten.
Reflexsyncope: Flauwvallen door foutieve reflexen van het zenuwstelsel.
De bloedvaten worden niet meer goed aangestuurd door het autonome zenuwstelsel en kunnen zo, samen met het hart, het bloed niet meer goed verdelen. Andere symptomen van dysautonomie zijn kortademigheid en warmte- en koude-intolerantie.
Daarnaast is een vermindering van de hersendoorbloeding beschreven als een dysautonoom fenomeen bij LC, wat mogelijk bijdraagt aan ‘brain fog’ (‘hersenmist’). Waarschijnlijk speelt dysautonomie ook een rol bij het ontstaan van post-exertionele malaise (PEM), het kernsymptoom van Myalgische Encefalomyelitis/Chronisch Vermoeidheids Syndroom (ME/CVS) waar de helft van de mensen met LC ook last van heeft.
Hoe kan deze dysautonomie bij LC ontstaan?
Deze dysautonomieklachten kennen we ook uit eerder onderzoek bij patiënten met ME/CVS. Mogelijke onderliggende mechanismen voor het ontstaan van deze klachten zijn neuro-inflammatie (ontsteking van hersenen en ruggenmerg) en verminderde hersendoorbloeding. Hierdoor kunnen afwijkingen in de hersenstam en nervus vagus ontstaan. Bij LC kan het coronavirus ook direct de hersenen binnendringen (bijvoorbeeld via de reukzenuw) en zenuwen beschadigen in het lichaam. Dit kan ook bijdragen aan ontregeling van het autonome zenuwstelsel.
Microstolsels in de hersenen en/of autoantistoffen gericht tegen het zenuwstelsel kunnen hier ook weer een rol bij spelen. (Davis, 2023)